Nederlandstalige boeken waarin Bonhoeffer een rol speelt

Dietrich Bonhoeffer

Theoloog - Christen - Tijdgenoot

Op deze pagina zijn Nederlandstalige werken verzameld, waarin Bonhoeffer een rol speelt; sommigen voorzien van een korte inleiding

Hoe moet de houding van de kerk tegenover de wereld zijn? En is de kerk wel bevoegd en in staat om zich uit te spreken over allerlei problemen in de samenleving? Dat zijn de actuele vragen die godsdienstsocioloog Gerard Dekker aan de orde stelt. Voor een beantwoording op deze vragen gaat Dekker te rade bij de Duitse theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. Diens visie op de mondige wereld en zijn complexe kerkbegrip wijzen de weg naar drie manieren van kijken naar de kerk: de verkondigende kerk, de kerk als gemeenschap en de kerk als gestalte van Christus.

De biografie, brieven en boeken van de Duitse verzetstheoloog Dietrich Bonhoeffer (1906 - 1945) hebben grote invloed uitgeoefend op het christendom van de 20e eeuw. En dat niet alleen. Ze spreken nog altijd tot de verbeelding. Tegen de achtergrond van een brandend Europa vormt de erfenis van Bonhoeffer, die zich uiteenlegt in een bont mozaïek aan schetsen, aantekeningen, preken, boeken en correspondenties, een even fragmentarisch als veelzijdig en indrukwekkend getuigenis: van een moedig mens, een authentiek christen en kritisch tijdgenoot. Dit boek maakt duidelijk dat zijn theologie een appelerende theologie is, waarin apathie en zelfzucht het veld moeten ruimen voor keuzes, toewijding en dienstbaarheid.

De theologische brieven die Bonhoeffer vanuit de gevangenis schreef en later in Verzet en overgave werden gepubliceerd hebben in de naoorlogse jaren een schok teweeggebracht in de theologie. Stel u voor, hier schrijft een gevangengenomen theoloog:”De bijbel verwijst naar Godsonmacht en lijden; alleen de lijdende God kan helpen.” In dit boek begint elk hoofdstuk met een korter of langer fragment uit Bonhoeffers brieven, dat door de auteur van commentaar wordt voorzien. Zijn deze schokkende passages aanzetten tot een omkeer van de theologie, die voortaan wil dat God er is “voor anderen”, zoals ook Jezus “de mens voor anderen” is? En wordt die “andere” theologie dan ook het startpunt voor het doen van gerechtigheid, voor een ethiek van solidariteit?

Bonhoeffer, Havel en Plesu houden hun tijdgenoten, maar ook ons een spiegel voor. Wat willen jullie eigenlijk bereiken met de politiek en de maatschappij? Hoe willen jullie leven? Wil je niet zo leven zoals wij onze dagelijkse werkelijkheid hebben geschetst, wil je niet dat de maatschappij verloedert, wat doe je dan met je maatschappelijke verantwoordelijkheid? Bonhoeffer, Havel en Plesu bieden ook inspiratie voor onze samenleving, voor onze politieke en maatschappelijke houding.
Bonhoeffer, Havel en Plesu weten de geesten te onderscheiden, maken onderscheid tussen goed en kwaad om het kwaad te kunnen bestrijden. Zij bestrijden daartoe vooral vormen van structureel geweld, opdat de samenleving niet verder verziekt en er ruimte vrij komt voor het goede.

Bethge heeft een monumentale biografie aan zijn vriend Bonhoeffer gewijd, een boek waarin alles is samengevat wat over hem te vertellen valt en waarvan nu ook een Nederlandse vertaling opnieuw het licht heeft gezien. Wie Bonhoeffer werkelijk wil leren kennen, zal het onmogelijke ongelezen kunnen laten. Het geeft een uitvoerig gedocumenteerd overzicht van zijn in veel opzichten uiterst merkwaardige levensloop.

Bethge, Eberhard Lagendĳk, L.W. Uitgever: Kampen : Ten Have Baarn , Herz. uitg ISBN: 9025953271

Nu godsdienst en kerk naar het privé-domein zijn verwezen, komt de vraag weer op of zij toch niet van betekenis zouden kunnen of moeten zijn voor het publieke leven. Gerard Dekker gaat voor het beantwoorden van deze vraag te rade bij de Duitse theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. Die heeft immers duidelijk gesteld dat de kerk pas kerk is als zij er voor anderen, voor de wereld is. Dekker constateert een grote kloof tussen wat Bonhoeffer voor ogen stond en de praktijk van de kerk vandaag.

Dekker, Gerard Uitgever: Baarn : Ten Have ISBN: 9025953328

De kerk is uit de wereld geroepen, maar staat tegelijkertijd ook ín de wereld als een navolgende gemeenschap. De kerk vertoont, als ze tenminste gezond is, een levende hartslag. Dr. T. G. van der Linden, predikant te Overveen, promoveerde in Leiden op het proefschrift ”Volgenderwijs, een theologische studie over ”navolging” als ecclesiologisch motief”.

Linden, Teunis Gerard van der Uitgever: Zoetermeer : Boekencentrum ISBN: ??

“Wij zijn zelf weer helemaal op de aanvangen van het verstaan teruggeworpen. Wat verzoening en verlossing, wat wedergeboorte en heilige Geest, wat vijandsliefde, kruis en opstanding, wat leven in Christus en navolging van Christus betekent, dat is allemaal zo moeilijk en ver weg, dat we nauwelijks nog wagen om erover te spreken. (...) Het is niet aan ons de dag te voorspellen - maar die dag zal komen - dat er weer mensen geroepen worden om zó Gods woord te spreken dat de wereld er oner verandert en zich vernieuwt. Het zal een nieuwe taal zijn, volkomen a-religieus misschien maar bevrijdend en verlossend als de taal van Jezus.”
Aldus Dietrich Bonhoeffer in zijn doopbrief aan zijn petekind, geschreven in de gevangenis.
Heerst er in kerk en theologie niet een grote verlegenheid om helder en bevrijdend over God te spreken? Maar wat moeten we ons voorstellen bij die “a-religieuze”, “nieuwe taal”, waarover Bonhoeffer spreekt?
Voor een beantwoording van deze vraag wordt in dit boek gekozen voor een inzet bij Bonhoeffers gebruik van en opvattingen over religieuze taal. Het boek biedt allereerst een nauwkeurige reconstructie van Bonhoeffers gedachten. Maar het gaat ook de hachelijke vraag naar het huidige spreken over God niet uit de weg.

Lange, Frits de Bonhoeffer, Dietrich Uitgever: Baarn : Ten Have ISBN: 9025946127

Dit boek gaar over Dietrich Bonhoeffer en m.n. Over de zgn. “Fragmenten uit Tegel”, een involtooid drama en roman dat een nieuw licht werpt op de brieven waarmee Bonhoeffer na de oorlog beroemd werd: Verzet en overgave. Drama en roman maken duidelijk hoe diep Bonhoeffer in het burgerlijk levensklimaat was geworteld en hoezeer hij eraan hechtte. Maar ook hoezeer hij leed onder de grenzen ervan. De Lange toont in zijn boek aan welke invloed van deze burgerlijkheid op het geheel van Bonhoeffers leven en werk is uitgegaan. Hij komt tot de slotsom dat een zeker conservatisme aan Bonhoeffer niet vreemd geweest is, en stelt tenslotte de vraag hoe wij vandaag daarmee ons voordeel zouden kunnen doen.

Home English Intro Page Agenda Archief Foto's 't Werkgezelschap Links Literatuur Verslagen BWN

Leren geloven met Bonhoeffer: Teksten en commentaar
Dekker Gerard; Zoetermeer, Meinema 2010; ISBN 978 90 211 4267 8

Nog steeds is er grote belangstelling voor het leven en werk van de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer (1906-1945). Dat is vooral vanwege de visionaire gedachten die hij in de laatste jaren van zijn leven ontwikkelde – inzichten die betrekking hebben op God, het christelijk geloof en het christelijk leven.

In dit boekje brengt Gerard Dekker, kenner en bewonderaar van Bonhoeffer, vijftig van zijn teksten bijeen en licht deze toe. Niet alleen om meer bekendheid te geven aan diens werk, maar vooral ook om te laten zien hoe inspirerend Bonhoeffers gedachten zijn voor mensen die in deze tijd oprecht als christen willen leven.

Dietrich Bonhoeffer: Een thematisch dagboek, samengesteld door Gerard Dekker
Dekker Gerard; Zoetermeer, Meinema 2011, 400 p.; ISBN 9789021143002

Nu verzameld in een dagboek: 366 tekstfragmenten van Dietrich Bonhoeffer die de gehele breedte en diepte van zijn gedachtewereld beslaan.

Bonhoeffer is niet alleen bekend vanwege zijn revolutionaire gedachten over God, geloof, kerk en leven, maar ook vanwege zijn uitingen van persoonlijke spiritualiteit. Kenmerkend voor Bonhoeffer is dat beide bij elkaar horen.
De in dit dagboek bijeengebrachte tekstfragmenten zijn ontleend aan de nieuwste uitgave van zijn verzamelde werk. Ze zijn – voorzover mogelijk, want bij Bonhoeffer hangt alles met elkaar samen– systematisch gerangschikt: elke maand komt een bepaald thema aan de orde, dat kort wordt ingeleid. Het voordeel: de lezer heeft niet alleen een dagboek in handen, maar kan ook gemakkelijk opzoeken hoe Bonhoeffer over bepaalde onderwerpen dacht.

Bonhoeffer: van Noviomagum naar Schwäbisch - Hall, door P.J.H. De Grunt
Wetenswaardigheden over de voorouders van Dietrich Bonhoeffer.

De “roots” van de familie Bonhoeffer liggen zo rond de 15e eeuw in het hertogdom Nijmegen. Het was de tijd van de ruzies tussen leenheren onderling en hun geschillen met de krijgsheren van Karel de Stoute. Aan het begin van de 16e eeuw vertrok een deel van de familie van den Boenhof (later Bonhoeffer) naar Schwäbisch Hall in Duitsland. In dit werkstuk laat Peter de Grunt aan de hand van historische gegevens, prenten en foto’s zien hoe de fam. Bonhoeffer vanuit Nijmegen e.o. In Duitsland terecht is gekomen.
Verkrijgbaar via: pjhdegrunt@kpnplanet.nl of tel.nr.:0343-457721.
Kosten: ca. € 17,50 excl. verzendkosten

de Wereld wordt Wijngaard, een pleidooi voor het experimentum humani, door Jurjen Wiersma
Wiersma Jurjen, 2012 Gorinchem, Narratio, ISBN 9789052639000 – 314 pag

Dit boek gaar over cultuur- en stijlbreuken. Zij hebben een enorme impact op het publieke domein en de civiele samenleving. Wat te doen? Herbronnen, herinrichten, heroriënteren, hervormen en zelfs heruitvinden, hoor je antwoorden. Het moet anders, beter, rechtvaardiger. Rechtvaardigheid is de grondkeuze van Jurjen Wiersma geworden. Hij valt ermee in huis, verwijst ernaar in de loop van het betoog, noemt de mensenrechten, vergelijkt het met verdelende rechtvaardigheid in hoofdstuk 8 en sluit ermee af in hoofdstuk 15. Daar preciseert hij het als herstelgerechtigheid,

Mijn juk is zacht, mijn last is licht, Navolging bij Luther en receptie daarvan bij Bonhoeffer
Verduijn Teun, 2013 Zoetermeer, Boekencentrum, ISBN 978 90 239 2424 1 - 213 pag.

Luthers onderscheiding in de twee regimenten is één van de meest bediscussieerde thema’s uit het Lutheronderzoek, een thema ook dat hopeloos verstrikt geraakt is in latere discussies rond de Tweede Wereldoorlog (1939-1945). Het blijkt in de voortgaande receptie - geschiedenis problematisch te zijn wat Luther precies met zijn onderscheiding in twee regimenten voorstond.

Aan de hand van de Wochenpredigten über Matth. 5-7 wordt nagegaan hoe Luthers onderscheiding in twee regimenten uitgewerkt wordt, waarbij de volgende vragen centraal staan:
Welke plaats heeft de Bergrede in het werk van Luther?
Hoe komt het begrip navolging voor in Luthers Wochenpredigten über Matth. 5-7 en zijn Evangelien Auslegung?
In welke historische context moeten wij het begrip navolging zien?
Welke lijnen liggen er tussen het denken van Luther en van Bonhoeffer ten aanzien van het begrip ‘navolging’?
Welke bijdrage biedt Luthers hermeneutiek van het begrip ‘navolging’ aan de positiebepaling van de christen om te komen tot een verantwoord handelen in het geheel van de samenleving?

Voetlicht: Een, door de samensteller aangevulde compilatie over de laatste dagen van het leven van Dietrich Bonhoeffer, door P.J.H. De Grunt. Info:Voetlicht2015@gmail.com